نیابت قضایی
زمانی مرجع قضایی می‌تواند تحقیقات مقدماتی را در خصوص اتهام وارده به شخص انجام دهد که در واقع صلاحیت انجام این کار را داشته باشد. به عبارت دیگر یک مرجع قضایی در حوزه قضایی که در آن واقع شده است صلاحیت دارد اقدامات تحقیقاتی را تحت عنوان تحقیقات مقدماتی انجام دهد. همچنین ضابطان نیز در همان حدود حوزه قضایی مشخص و معین می‌توانند ماموریت خود را انجام دهند و خارج از آن اختیاری ندارند و نمی‌توان به آن‌ها دستور انجام ماموریت را خارج از حوزه قضایی داد. اما در این مقاله قصد داریم این حالت را که نامش نیابت قضایی است، بررسی کنیم. در این نیابت به منظور تکمیل تحقیقات مقدماتی باید خارج از حوزه قضایی اقدامات تحقیقی انجام شود.
نیابت قضایی چیست و در چه صورتی محقق می‌شود ؟
برای پاسخ دادن به این سوال ابتدا باید موقعیتی را تصور کنید که برای تکمیل تحقیقات مقدماتی در خصوص یک اتهام باید از حوزه قضایی خارج شد و تحقیقات را خارج از حوزه قضایی صالح ادامه داد. به عنوان مثال می‌توان تحقیقات محلی را نمونه‌ای از این موارد دانست در این صورت مرجع قضایی صالح به مرجع قضایی که خارج از حوزه قضایی می‌باشد نمایندگی می‌دهد تا اقدامات مربوطه را انجام دهد به این فرآیند نیابت قضایی گفته می‌شود. مرجع قضایی ابتدایی نمایندگی را به مرجع قضایی دیگر می‌دهد.
طرفین نیابت قضایی | این نیابت در چه صورت محقق می‌گردد؟
در واقع مرجع قضایی که ابتدا نمایندگی را به مرجع قضایی دیگر می‌دهد نیابت دهنده نام دارم و مرجع قضایی که به نیابت از مرجع قضایی اول اقدامات تحقیقاتی را انجام می‌دهد نایب نام می‌گیرد.
باید توجه کنید که اعطای نیابت توسط یک مرجع به مرجع دیگر تنها در خصوص تحقیقات و اقدامات مربوط به آن انجام می‌شود. بیان نظر نهایی در خصوص پرونده توسط بازپرسی صورت می‌گیرد که صلاحیت رسیدگی به اتهام را دارد. به دلیل اینکه مطابق نظریه مشورتی رسیدگی به اصل اتهام در صلاحیت مرجع نیابت دهنده است. بنا‌بر‌این اظهار نظر در خصوص ماهیت اتهام و احراز بزهکاری یا بی‌گناهی فرد یا افراد، اظهار نظر در مورد مجرمیت یا منع تعقیب متهم، در صلاحیت دادگاه مجری نیابت نبوده و در صلاحیت مرجع نیابت دهنده می‌باشد و امر اظهار نظر قابل تفویض نمی‌باشد.
بررسی نظر قانون آیین دادرسی کیفری در خصوصی این موضوع
این قانون اظهار می‌دارد: هرگاه تحقیق از متهم، استماع شهادت شهود و مطلع، معاینه محل، بازرسی از منازل و اماکن و اشیاء، جمع‌آوری آلات جرم و به طور کلی هر اقدام دیگری خارج از حوزه قضایی محل مأموریت بازپرس ضروری تشخیص داده شود، وی با صدور قرار نیابت قضایی مطابق مقررات قانونی و شرح دقیق موارد مورد نیاز پرونده و الصاق مدارک، انجام آن‌ها را از بازپرس محل، درخواست می‌نماید. این بازپرس در حدود مفاد نیابت اعطائی، موضوع نیابت را انجام می‌دهد و اوراق تنظیمی را پس از امضاء به همراه سایر مدارک به دست آمده نزد مرجع نیابت‌دهنده می‌فرستد و در صورتی که اجرای تمام یا بخشی از مفاد نیابت، مربوط به حوزه قضایی دیگری باشد، اوراق را برای اجرای نیابت به مرجع مزبور ارسال و مراتب را به بازپرس نیابت‌دهنده اعلام می‌دارد.
نکات مهم
1- انجام نیابت قضایی در حوزه قضایی بخش به‌عهده رییس یا دادرس علی‌البدل دادگاه آن محل قرار می‌گیرد.
2- در مواردی که اقرار متهم و یا شهادت شاهد و یا شهادت بر شهادت شاهد، مستند رأی دادگاه قرار گیرد، استماع آن توسط قاضی صادرکننده رأی ضروری می‌باشد.
حقوق متهم در صورتی‌که نیابت محقق شود به چه صورت می‌باشد ؟
نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که پس از اعطای نیابت به مرجع قضایی دیگری متهم شرایطش به این شکل می‌شود که از تمام حقوقی که در مقابل مرجع قضایی اول برخوردار بود در مقابل مرجع قضایی که به نیابت از مرجع قضایی دیگر تحقیقات را انجام می‌دهد نیز برخوردار است.
همچنین در خصوص نیابت قضایی می‌توانیم به ماده 120 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کنیم. در این ماده آمده است که بازپرس حین صدور نیابت می‌تواند میزان تأمین را نیز تعیین کند یا اینکه تعیین آن را به مرجع نایب واگذار کند. مرجع نایب نیز اگر تأمین را کافی نداند یا آن را سنگین بداند می‌تواند تغییرش دهد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نبات قضایی، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون نبات قضایی پاسخ دهند .