حکم سقط جنین در شرایط مختلف چیست؟
حکم سقط جنین چیست؟ سقط‌جنین یعنی جنین پیش از تکمیل یا قبل از هفته بیستم حاملگی از رحم انداخته شود. این عمل گاهی با اجازه پزشک و با توجه به خطر جنین برای مادر و بیماری یا عدم توانایی حیات جنین انجام می‌گیرد. گاهی نیز بدون عمد و به‌صورت اتفاقی یا تصادف جنین سقط میشود. اما سقط‌جنین عمدی توسط برخی مکاتب اخلاقی و دینی و حقوقی ناپسند و جرم است و حکم مشخصی دارد. در ادامه این مطلب به مسئله حکم سقط جنین می‌پردازیم. برای دریافت خدمات مشاوره از وکیل خانواده کلیک کنید.
منبع: حکم سقط جنین در شرایط مختلف چیست؟
حکم سقط جنین و انواع آن
در دین اسلام و مذهب شیعه، چه روح در جنین دمیده شده باشد چه نشده باشد. یا اینکه جنین از راه مشروع به وجود آمده باشد یا از راه زنا تشکیل‌شده باشد. و یا سقط با رضایت والدین انجام گیرد یا بدون رضایت باشد. به‌طورکلی جنین در هر مرحله‌ای از مراحل رشد قرار داشته باشد. سقط‌جنین حرام است. البته در مواردی که جنین ناقص باشد، یا بقای جنین برای سلامتی مادر مضر باشد و یا وجود جنین نامشروع سلامتی و آبروی مادر را به خطر بیندازد حکم سقط جنین میان فقهای شیعه متفاوت است.
انواع سقط جنین
سقط‌جنین به دو نوع طبی و جنایی تقسیم می‌گردد. سقط‌جنین طبی به مواردی گفته میشود که ادامه بازداری سلامت جسمی و روانی مادر را به خطر بیندازد. همچنین در مواردی که جنین ناقص‌الخلقه باشد یعنی صدمات بدنی داشته باشد که در رحم مادر قابل‌تشخیص است. سقط‌جنین طبی هنگامی‌که سن جنین کمتر از چهار ماه است با دستور پزشک و باهدف درمانی انجام می‌گیرد. بنابراین سقط‌جنین طبی یا درمانی قانونی است.
اما سقط‌جنین جنایی، به سقطی گفته میشود که از روی عمد و بدون وجود دلایل مطرح‌شده در بالا به بارداری پایان داده میشود. در این شرایط تفاوتی ندارد که سقط با وسایل پزشکی انجام شود یا بدون لوازم پزشکی، همچنین تفاوتی ندارد که مادر سقط را انجام دهد یا سقط توسط شخص دیگر انجام گیرد. به هر صورت این نوع سقط‌جنین، سقط جنایی نامیده میشود.
در دنیای امروز عمل سقط‌جنین رو به افزایش است. کارشناسان معتقدند عواملی نظیر تعدد اولاد، جنسیت جنین، مشکلات خانوادگی و اقتصادی والدین، بارداری‌های ناخواسته، روابط جنسی نامشروع، ناآگاهی از روش‌های کنترل برای بارداری و .. از مهم‌ترین دلایلی هستند. که موجب می‌گردند والدین جنین قصد سقط آن را داشته باشند.
حکم سقط جنین در قانون
در قانون مجازات اسلامی ایران، عمل سقط‌جنین جرم انگاری شده است. بنابراین برای سقط‌جنین مجازات‌هایی نیز تعیین‌شده است. بر اساس ماده 306 قانون مجازات اسلامی مجازات سقط‌جنین شامل پرداخت دیه و تعزیر میشود. همچنین بر اساس قانون مجازات اسلامی اگر جنینی که ادامه حیات آن جان مادر را به خطر بیندازد. و جهت حفظ جان مادر سقط گردد؛ دیه ثابت نمی‌گردد. میزان و مقدار دیه برای جنین سقط شده توسط قانون‌گذار و با توجه به مرحله و میزان رشد جنین مشخص می‌گردد.
حکم وضعی سقط جنین
همان‌طور که گفتیم بر اساس حکم تکلیفی ازنظر فقهای شیعه، سقط‌جنین به‌صورت عمدی حرام است. خواه جنین مشروع باشد یا نامشروع باشد. همچنین تفاوتی نداد جنین در چه مرحله‌ای از رشد و حیات قرار داشته باشد به هر صورت سقط آن حرام است. به‌عبارتی‌دیگر به‌محض انعقاد نطفه و استقرار در دیواره رحم مادر، قبل از آنکه روح دمیده شود یا بعدازآن، با رضایت والدین یا بدون رضایت آن‌ها سقط‌جنین حرام میشود.
اما در حکم وضعی مربوط سقط‌جنین فقها نظرات متفاوتی دارند. برخی از فقها معتقدند در سقط‌جنین عمدی پس‌ازآنکه روح دمیده شد قصاص ثابت می‌گردد. چراکه باعث خروج روح از جنین میشود و شامل ادله اثبات برای قصاص خواهد شد. اما برخی دیگر از فقها سقط‌جنین را مانند قتل کودک صغیر یا شخص مجنون نمی‌دانند. حتی پس‌ازآنکه روح در جنین دمیده شود. بنابراین قصاص را رد و تنها و دیه را ثابت می‌دانند.
غیر از دیه بحث کفاره سقط‌جنین به دست کسی که سقط را انجام داده نیز مطرح می‌گردد. سقط پیش از آنکه روح در جنین دمیده شود با اجماع فقهای شیعه کفاره ندارد. اما بعدازآنکه روح دمیده شود. ازآن‌جهت که عنوان قتل به این عمل اطلاق می‌گردد کفاره واجب میشود. کفاره سقط‌جنین مشابه کفاره قتل است. یعنی ای را آزاد کنید یا دو ماه روزه بگیرید و یا شصت فقیر را اطعام نمایید.
در خصوص دیه نیز بر اساس نظر فقیهان بر گردن کسی است. که سقط‌جنین به دست وی یا با عمل او اتفاق بیافتد. اما دیه جنین با توجه به مراحل رشد جنین تعیین می‌گردد.
مراحل رشد و میزان دیه
رشد در 5 مرحله قابل توصیف است. که برای هر مرحله از آن میزان مشخصی دیه تعیین‌شده است.
اول؛ جنینی که در مرحله نطفه باشد، به عبارتی اندام‌های آن ایجاد نشود دیه‌اش بیست دینار است.
دوم؛ دیه جنینی که در مرحله علقه یا خون بسته‌شده باشد چهل دینار است.
سوم؛ مرحله مضغه یا جنینی که قطعه گوشتی دارای رگ و عروق شود. شصت دینار است.
چهارم؛ جنینی که به مرحله استخوان‌بندی است هشتاد دینار میشود.
پنجم؛ مرحله‌ای که اندام‌های جنین شکل‌گرفته باشد، قبل از آنکه روح در جنین دمیده شود صد دینار دیه دارد و بعدازآنکه روح دمیده شود دیه یک انسان کامل یعنی هزار دینار باید پرداخت گردد.
موارد خاص جنین و حکم سقط جنین آن
در مواردی که جنین ناقص باشد، یا وجود جنین برای جان مادر ضرر داشته باشد و یا در مواردی که جنین نامشروع باشد احکام متفاوتی ذکر میشود. برخی از فقها مانند آیات الله خمینی، سیستانی و خویی سقط‌جنین ناقص قبل از آنکه روح دمیده شود نیز جایز نیست. اما برخی دیگر نظیر آیات الله خامنه‌ای، فیاض و مکارم شیرازی درصورتی‌که عسر و حرج پدر و مادر به موجب تولد جنین ناقص ثابت شود. پیش از آنکه روح در جنین دمیده شود سقط را جایز دانسته‌اند. اما پس‌ازآنکه روح دمیده شود سقط را جایز نمی‌دانند.
در مواردی که جنین موجب ضرر به مادر یا موجب مرگ مادر شود. بیشتر فقها معتقدند که پیش از آنکه روح در جنین دمیده شود سقط جایز است. چراکه حفظ حیات مادر در این حالت بر موجود فاقد حیات اولویت دارد. اما بعدازآنکه روح در جنین دمیده شود برخی از فقها سقط را جایز نمی‌دانند و برخی دیگر سقط را جایز می‌دانند و عده‌ای از فقها نیز مادر را در چنین حالتی بر ای سقط یا عدم سقط مخیر می‌دانند. به‌شرطی پرداخت دیه توسط کسی که به دست وی جنین سقط شده است.
در خصوص سقط‌جنین غیر مشروع که حفظ جان و آبروی زن متوقف بر سقط باشد. برخی از فقها سقط را اصلاً جایز نمی‌دانند. اما برخی دیگر از فقها درصورتی‌که حرمت و جان و آبروی مادر درخطر باشد. پیش از آنکه روح در جنین دمیده شود سقط را جایز می‌دانند.
سؤالات متداول
در دین اسلام و مذهب شیعه، چه روح در جنین دمیده شده باشد چه نشده باشد چه جنین مشروع یا غیرمشروع باشد. خواه سقط با رضایت والدین انجام گیرد یا بدون رضایت باشد در هر مرحله‌ای از مراحل رشد جنین، سقط‌جنین حرام است.
در مواردی که جنین ناقص باشد، یا بقای جنین برای سلامتی مادر مضر باشد و یا وجود جنین نامشروع سلامتی و آبروی مادر را به خطر بیندازد حکم سقط جنین میان فقهای شیعه متفاوت است.